From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

Bir motor tarafından yönlendirilmeyen ve hareketli hedefleri takip etme yeteneği olmayan Dobson türü teleskoplarda, kullanım kolaylığı ve konforu söz konusu olduğunda önem taşıyan konulardan biri denge, diğeri ise teleskobun hareketlerindeki yumuşaklıktır.

Denge, teleskobun yuvarlanma halkaları esas alındığında sahip olduğu kararlılık yanında tüm bir sistem olarak kararlılığıdır. Dengesiz bir teleskop ile gözlem yapılamaz ya da çok sınırlı olarak yapılabilir. Teleskop tasarlanırken, ağırlık ve yerleri sabit bileşenler anında hem ağırlık hem de yerleri değişebilen bileşenler de (örn. gözmercekleri, örtücü parçalar, vbg. kullanıldığından, dengeyi sağlamak her koşulda kolay olmayabilir. Bununla birlikte ATY 2009 için tasarlanan teleskopta bu soruna çeşitli çözümler getirilmeye çalışılmıştır.

Teleskobun ayna hücresi tarafı ağır olabileceği gibi, göz merceği tarafı da ağır olabilir. İkinci durumda teleskobu dengeye getirmek çok daha güçtür çünkü odak oranına bağlı olarak gözmerceği tarafındaki her 1 kg lık fazla ağırlık için ayna hücresi tarafında bunun odak oranıyla çarpımı kadar dengeleyici ağırlık koymak gerekir ki bu da her zaman kolay ya da pratik olmayabilir.

Yumuşak hareket, özelikle yüksek büyütmenin kullanıldığı gözlemlerde çok kritik bir konudur. Teleskop el ile itildiğinde başucu veya yükseklik eksenlerinde çok fazla bir direnç göstermeden ya da tutukluk yapmaksızın hareket edebilmeli, buna karşılılık kuvvet uygulanması durdurulduğunda, hareketine olabildiğince çabuk son vermelidir. Dahası, bizim tarafımızdan uygulanmayan kuvvetlerin etkisiyle (örn. rüzgar, yerçekimi) hareket etmesi de istenmez. Çünkü böyle bir durumda, denge sağlanamaz. Yumuşak hareketi tarif etmek gerekirse, teleskop sanki hava yerine çok daha yoğun bir ortam (örneğin su) içerisinde bulunuyormuş gibi hareket etmelidir. Bunun olabilmesini sağlamak, yükseklik ve başucu eksenlerinde farklı şekillerde güçtür.

Yükseklik ekseni, bu konuda daha az sorun çıkartmaktadır. Çapları büyütülen yükseklik çemberleri üzerindeki laminat malzeme, hemen altındaki dört adet Teflon yatağın üzerinde bu karakteristiğe oldukça uygun şekilde hareket etmektedir. Başucu ekseninde ise bunu sağlamak biraz daha güçtür. Çünkü dairesel altık parçanın tam merkezinde bulunan metrik 8 civata, kaçınılması olanaksız bir ek sürtünme kuvveti olşuturmaktadır. Teleskobun tüm ağırlığını karşılayan ve pervane ayak ile yukarıdaki dairesel altlık arasında sıkıştırılmış üç Teflon yüzey ile halka şeklinde kesilmiş laminat yüzey arasında olması gerekene yakın bir sürtünme vardır.

Tüm yatak yüzeylerinde zaman içinde tozlanma ve kirlenmeye bağlı olarak tutukluk ya da sürtünme artışı olabilir. Böyle bir durumda sorunu gidermek için buna neyin sebep olduğunu bulmanız gerekecektir. Başucu eksenindeki Teflon yataklar yere çok yakın oldukları için zaman zaman buraya kuru otlar, çamur, toz – toprak sıkışabilir.

geri