Optik Hizalama
From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı
Optik hizalama, teleskobun beklenilen görsel performans ile kullanımı için YAPILMASI ZORUNLU BİR İŞLEMDİR ve teleskop bir yerden başka bir yere taşındıkça ya da zaman zaman sadece doğruluğundan emin olunması amacıyla MUTLAKA yapılmalıdır. Ustalık kazandıkça, en fazla 2 – 3 dakikanızı alacak bu ayarlama işlemleri için aşağıda anlatılana benzer bir yöntem kullanabilrsiniz. Optik hizalaması bozuk bir teleskop ile keskin görüntüler elde edilemez. Teleskobun optik yüzeyleri ve diğer bileşenleri ne kadar kaliteli olursa olsun, optik hizalaması bozuk olduğu sürece, bir başka ifadeyle, birincil aynanın geometrik merkezine gelen bir ışın demeti, optik eksen üzerinden sapmadan gözümüze ulaşamadığı sürece, görüntü kalitesi bozuk olacaktır. Optik hizalama, odaklayıcı, ikincil ayna ve birincil ayna tarafından oluşturulan bu ‘optik katarın’ aynı eksende yer alacak şekilde üst üste çakıştırılması işlemidir.
 |
Diğer bir anlatımla, birincil aynadan yansıya ışın konisinin, geri gelerek odaklayıcının tam merkezine yöneşebilmesi için doğrultusunun tam olarak düzeltilmesi işlemidir. Bu yapılmadığı zaman teleskobun peformansı ciddi olarak etkilenecektir.
Optik hizalamayı yapabilmek için hem ikincil aynanın hem de birincil aynanın üzerinde üçer adet ayarlama vidası vardır. İkincil ayna üzerindeki vidalar 2 mm Allen anahtarı ile, birincil aynanın arkasındaki vidalar ise, el ile bakalit kelebekleri döndürerek yapılır. Hizalamanın düzgün yapıldığının anlaşlabilmesi için, birincil aynanın orta kısmına ortası delikli, beyaz renk bir işaret etiketi yapıştırılır ve bu işaret, odaklayıcıdan çıplak gözle bakıldığında rahatlıkla görünmesine karşın, ikincil aynanın gölgesinde kalacak kadar ufak olduğu için, gözlem sırasında görüntüye girmez, herhangi bir engelleyici etkisi de olmaz. Hizalama öncesinde, ikincil aynanın öncelikle tam orta noktada ve odaklayıcı düzlemine dik olduğundan emin olunarak başlanılır. İkincil aynayı tutan metrik 8 Teflon somun bir miktar gevşetildikten sonra, ikincil aynanın doğrultusu dik hale getirilerek somun sıkılır. Daha sonra 35 mm bir film kutusu ya da çapı bununla aynı bir plastik boru kullanılarak bu borunun ortasındaki 1 – 2 mm çapındaki bir delikten bakıldığında, ikincil aynanın tam merkezinin ortalandığından emin olunulur. Bu işlem için basit bir Laser gösterici de kullanılabilir. Laser göstericiyi odaklayıcıya dik ve tam merkezde kıpırdatmadan tutabilmek için, basit bir adaptör yapılabilir. Yansıyan Laser ışığının birincil aynaya çarpıp oradan geri gelmesini engellemek için de ikincil aynanı önü geçici olarak bir kağıt ya da kumaş ile kapatılabilir.
İkincil aynanın doğrultusu bu şekilde kabaca da olsa düzeltildikten sonra, ana aynanın merkez işaretinin odaklayıcıdan bakıldığında ikincil aynanı merkezinde yansıyıp yansımadığı kontrol edilir. Metrik 6 bakalit kelebekler gevşetilip sıkılarak, bunun olması sağlandıktan sonra, gerekiyorsa, ikincil aynanın üzerindeki ayar vidaları da kullanılarak her iki aynanın optik eksenleri çakıştırılır. Bu şekilde optik hizalama yapıldıktan sonra teleskop bir yıldıza yönlendirilir ve yüksek büyütme ile odaklayıcı ayarı odak ilerisine veya gerisine getirilerek, Airy diski denilen görüntünün belirmesi beklenilir. Bu diskin tam bir daire biçiminde olması durumunda optik hizalama kusursuz demektir. Disk, daire yerine elips şeklinde ise, bu durumda ayar vidaları sıkılıp gevşetilerek, optik hizalama kusursuz hale getirilir. Bu ayar bir kez yapıldıktan sonra, genellkle ikincil aynanın yeniden ayarlanması gerekmez. Taşıma işlemi sırasında genellikle daha çok birincil aynanın ayarı bozulur.
