Gümüşle Kaplama Yöntemi (Don Barry)

From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

Teleskop Aynalarını Gümüşle Kaplama - Don Barry

Teleskoplarımızla geçirdiğimiz uzun yıllar neticesinde onlar artık çocuklarımız gibi olmuştur bizlere, her öfke nöbetinde ve her kesik ve çiziğin üstesinden gelinmesinde tecrübe sahibi olduk. Aynalarımız yaşlandığında ve paslanmaya yüz tuttuğunda söylene söylene, koca devleri söker aynaları çıkartarak talaşlı kutularına koyar fabrikaya yüz gerdirmeye göndeririz (bu bir deyiş, yani yenilemek anlamında,) Ama genede onları darülacezeye terketmek zorunda değiliz, biraz sabır ve doğru kimyasalları kullanarak, aşağıdaki reçete bir aynayı saf gençliğine döndürecek hatta yansıtıcılığını %8 kadar arttırabilecek bir alüminyum üstü kaplama sağlayacaktır.

İlk önce eski kaplama sökülmelidir. Bu iş gümüş kaplı bir aynanın durumunda saf nitrik asit ile yıkanması ya da alüminyum kaplama için ise bir bardak su içindeki bir çay kaşığı lye (Sodium Hydroxide NaOH, Türkçesi yok belki Sudkostik/Sudkostik’in karıştırılması ile olabilir) yıkanır. Bundan sonra sağlam bir durulamanın ardından nitrik asit ile ikinci veya üçüncü yıkamada gerekebilir, her usulde de eldiven kullanarak pamuk topları ile yeterli basınç uygulayarak pamuğun ıslak cam üzerindeki gıcırtısını duyana kadar kurulayın. Distile edilmiş su ile durulanmasından sonra gümüş ile kaplanana dek masum cam su içinde tutulmalıdır.

A: 6 gram Gümüş Nitrat

B: 9 gram Amonyum Nitrat

C: 10,5 gram Sodyum Hidroksit

(Üç madde 100 ml. distile su çözeltisi hazırlanacak)

D: 10 gram Glukoz

(Bu madde 100 ml. distile su le 15 ml. denture alkol çözeltisi hazırlanacak)

Aynayı yüzü üste gelecek şekilde mumlu kağıt ile kenarından asrın (folyo asla kullanmayın) ve lastik bir bant ile sararak kimyasalları yüzeyde akmadan tutabilmek için bir tabak oluşturun. Alternatif olarak, aynayı yüzü alta gelecek şekilde metal olmayan bir tavanın içinde iki adet tahta takozlar üstünde yatırın. Sıvının aynanın yüzeyini tamamen örtecek ya da ayna kenarının yarısı kadar yükselecek düzeyde yaklaşık 30 - 40 ml civarında miktarını hesap edin. Toplam hacim 6" ayna içindir, bunu 3'e bölerek A solüsyonu için gerekecek miktarı bulursunuz. Şimdi A, B ve C’nin eşit hacimli miktarını karıştırın en son C'yi ekleyin. C'nin son miktarını ekleyene kadar karıştırırken karışımın renginin kahverenginden siyaha döndüğünü fark edin. Tam olarak çökelme başlayana kadar devam edin en uygun solüsyon çamurlu çay rengidir. Daha sonra D'i, A'nın 3'te bir oranda ekleyerek hemen ayna üzerine yayın.

Karışım siyaha dönecek ve kaplamayı dibe çökertecektir. Bir veya birkaç dakika içinde ayna parlaklaşmaya başlayacak ama 5 - 8 dakika daha gümüşleme süreci devam etmesi için çökelti kalınlaştırılmalıdır ki ayna tamamen şeffaf kalmasın. Kaplama çökeltildikten sonra hemen aynayı bolca distile su ile çalkalayın, sonra alkol ile yıkayarak kurumaya bırakın. Bir günlük yaşlandırmadan sonra gerekirse film biraz ruj(bu bizim cila ruju) ile lens silmek için kullanılan bez ile parlatabilirsiniz.

Uygun olmayan gümüşleme çökeltisi ile aynaya zarar vermek imkânsızdır. Eğer üretilen film çok ince ise süreci tekrarlayarak kalınlaştırabilirsiniz. Eğer çok kalın ise kaldırılabilir ve süreç tekrar edilebilir. En uygun film arkasından bakıldığında lamba flamenti ancak görülebilir şekilde olanıdır ve yine de parlama ile tam bir ışıltı sağlayacak kadar da ince olmalıdır.

Belki de gümüş kaplamanın tek dezavantajı, geri dönülmez donuklaşma/paslanma yüzünden aynanın ömrünün bir ya da iki gözlem sezonuna kadar sınırlamasıdır. En ağır donuklaşmada bile gene de spektrumun kırmızı bölgesindeki derin uzay cisimlerini gözlemeyi etkilemeyecektir. Mavi objeler ise aynanın ömrü içerisinde donukluk aynanın kısa dalga boylarını yansıtıcılığı azalttıkça başlarda etkilenecektir. Aynanın çökelti olmadan parlak zamanını arttırmanın en kullanışlı yolu ise tutucu ve teleskop kutusunu alüminyum kağıt ile kaplamaktır, bunu ıslak kağıdı doygun alüminyum solüsyonuna batırarak hazırlayabilirsiniz. bu kağıt hava içerisindeki çökeltiyi donuklaştıran ajanları uzaklaştırır.

En iyi kimyasalları ve distile suyu kullandığınıza emin olun. Tüm toksik ve korozyonal kimyasallarla uğraşırken, gerekli emniyet tedbirlerini sağlayın, gözlerinizi koruyan gözlük, eldivenler, önlük kullanın... Ayna için hiçbir zaman metal kap ya da metal destekler kullanmayın. İstenmeyen tüm artıkları bol su ile yıkayarak akıtın. Eğer siyah gümüş noktalar istenmeyen yerlerinizde çökelirse, seyreltik nitrik asit solüsyonu ile giderilebilir. Bunlar toksik değildir ama giderilmesi bir ya da iki gün sürebilir. Kimyasallarla uğraştıktan sonra ellerinizi sağlam yıkayın ve bunları çocukların ulaşabilecekleri yerlerden uzak tutun.

Bazen gerekli kimyasalları yakınlarda bulabilmek kolay değildir ama Fisher ve Cenco gibi kimya fabrikaları tarafından mail siparişi ile alınabilmektedir. Eğer yeteri kadar ilgi olursa ileride bir kulüp toplantısında ayna gümüşleme konusunda bir çalıştay yapılabilir.

Çeviri: Emre Evren

Düzenleme: Salih Dinçer

Tarih: 21/02/2010 – Pazar