Katadiyoptrik - Hem Mercekli Hem Aynali
From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı
Katadiyoptrik teleskopların tanımını yaparsak, optik düzeneğinde hem mercek hem de ayna kullanılan teleskoplardan bahsetmiş oluruz. Bu türdeki teleskoplar, optik düzenekleri sayesinde hem Newton türü teleskoplardaki coma (görüntünün tek bir odakta toplanmaması) sorununu, hem de mercekli teleskoplardaki renk sapmasını (ışığın kırılırken değişik dalga boylarında ayrışması) önlediği için tercih edilirler. Ayrıca ışık huzmesi teleskop tübünün içinde üç kere yansıdığından, tüp boyları da aynı odak uzaklığına sahip diğer teleskoplara göre daha kısa olur.
Bütün bu olumlu yönlerine karşın, bazı kusurları da vardır: Birincisi, görüş açılarının daha dar olmasıdır (Schmidt-Newtonian turu dışındakiler). İkinci kusur, ikincil aynalarının (özellikle Schmidt Cassegrain türündekilerin) büyük olmasından dolayı merkezi örtme oranlarının fazlalığı (cm2 cinsinden yaklaşık %30'lar düzeyinde) ve böylece de görüntüdeki karşıtlığı (contrast) düşürmeleridir.
Katadiyoptrik teleskoplarda birincil ayna küreseldir. Teleskobun önüne yerleştirilen özel şekilli mercek bu küresel aynanın optik kusurlarını (en önemlisi küresel sapınç / yansıyan ısınların tek bir odakta toplanmaması) gidermekte kullanılır. Schmidt Cassegrain (SC) tür teleskoplarda düzeltici merceğin karmaşık bir şekli vardır (İngilizcesi aspheric). Maksutov Cassegrain (Maksutov) türü teleskopların önlerinde yer alan kusur düzeltici merceğin çukurluğu daha fazla olup, yine küresel biçimdedir.
2005 yılında Meade şirketinin göreceli olrak ucuz fiyatlarla (birkaç bin ABD doları) piyasaya sürdüğü Ritchey-Chrétien (RC) türü teleskopların SC teleskoplardan en önemli farkı, hem birincil hem de ikincil aynalarının yüzey şeklinin hiperbolik şeklinde olmasıdır. Optik kusurların bu şekilde daha iyi düzeltildiği ileri sürülmektedir. Meade'in yanı sıra, çok uzun yıllardır pekçok firma bu tür teleskopları pazarlamaktadır. Ancak üretimi çok pahalı olan bu teleskopları, çok yüksek fiyatları yüzünden genelde üniversiteler araştırma kurumları ya da bütçesi elverişli az sayıda amatör gökbilimci satın alabilmekteydi. Meade'in ucuza satabilmesinin nedeni fazla sayıda ve otomasyonla üretim yapmasıdır.
Maksutov teleskoplar, amatör ya da profesyonel olsun, birçok kullanıcıya göre, SC teleskoplardan çok daha iyi bir optik düzeneğe sahip olarak kabul edilmektedir. Bunun için en önde gelen neden, ikincil aynalarının SC'lere göre daha küçük olması ve bu şekilde görüntü karşıtlığını arttırmasıdır. Pek çok amatöre göre Maksutovlar gezegen gözlemlerinde mercekli teleskoplardan daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Maksutovların ikincil aynaları, düzeltici merceğin iç yüzeyine sırlanmıştır. SC'lerde ise ikincil ayna ön cama ayrıca tutturulur ve çapı daha büyüktür.
Schmidt-Newtonian (SN) türü teleskoplarda birincil ayna yine küresel olup, odak uzaklığı aynı çaptaki Newton türü teleskoplara göre daha azdır. Bu da tüp boylarının daha kısa ve görüş açılarının daha geniş olmasını sağlamaktadır. Bu sayede SN teleskoplarla elde edilen görüntü daha parlak olmaktadırtır. Bu nedenle genelde astrofotoğrafı için kullanışlıdırlar. Kısa odaklıklı küresel aynaların yapımı nispeten daha kolaydır. Aynanın hem küresel hem de kısa odak uzaklıklı olmasından kaynaklanan optik kusurlar, yine teleskop tübünün önüne yerleştirilen Schmidt merceği ile düzeltilir.
Katadiyoptrik teleskopların her türü hakkında ayrıntılı bilgi edinmek için (İngilizce) aşağıdaki Wikipedia sayfalarını ziyaret edebilirsiniz:
http://en.wikipedia.org/wiki/Schmidt-Cassegrain
http://en.wikipedia.org/wiki/Maksutov_telescope
http://en.wikipedia.org/wiki/Ritchey-Chr%C3%A9tien_telescope
