Cilalama Lapının Kullanıma hazırlanması

From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

Aynanın içbükey yüzeyi ile lapın dışbükey, üzerine pitch kareleri yapıştırılmış yüzeyi birbirine tam uymalıdır. Aralarındaki biçim farkları, cilalama öncesinde giderilmelidir. Bu da lapın ayna yüzeyine ‘bastırılması’ ile yapılır. Bastırma, sıcak ya da soğuk olmak üzere iki şekilde yapılır: Sıcak bastırmada, lap ve ayna bir miktar ısıtılarak üst süte konular ve üzerinde de bir ağırlık konularak bir süre (~ 1 saat) bırakılır. Bu işlem sırasında kareler arsındaki kanallar bir miktar kapanabilir veya düzgün pahlanmış kenarlardan dışarı doğru pitch akabilir. Bu iki sorunun da daha sonra giderilmesi gerekir. Kanalların kapanması, cilalama malzemesinin lap ve ayna arasında düzgünce ‘akmasına’ engel olacağı için tehlikelidir. Homojen olmyan aşınmalara, bölgelenme (zoning) sorununa yol açar. Kenar pahının bozulması da aynı şekilde ‘TDE – turned down edge’ (aşağı dönük kenar) sorununa yol açar. Bu sorunlardan kaçınmak için sıcak bastırma sonrasında lapı kontrol etmek gerekir. Lap ilk kez kullanılmadan önce mutlaka sıcak bastırma yapılır. Daha sonra da gerektikçe sıcak bastırma uygulanır. Lapı ve aynayı ısıtırken, bunun çok çok vayaş olmasına dikkat edilmelidir. Yoksa üzerindeki pitch kareleri eriyebilir, cam termal şok ile kırılabilir, ya da erimiş pitch cam yüzeyine yapışabilir. Bu sonuncusuna karşı önlem olarak, cam ve lap yüzey, sulandırılmış Seryum Oksit ile boyanabilir. Isıtma sıcak suda bekleterek ve suyu yavaşça ısıtarak, yüksek güçlü bir lambaya yaklaştırarak, elektrikli fırının içinde yavaşça ısıtarak yapılabilir. Soğuk bastırmada ise, lap altta (ya da ayna altta) olacak şekilde her ikisi üstü üste konulur ve bir miktar ağırlık (2 – 3 kg) konulara, lapın aynanın tam şeklinin alması beklenir. Cilalamaya her başlamadan önce bunun yapılması çok önemlidir. Yoksa, serbest halde üzerinde ağırlık olmayan cilalama lapı üzerindeki pitch yerçekimi ve sıcaklık etkisiyle akarak, aynanın içbükey yüzeyinin şeklinden uzaklaşır. Bu kaçınılmaz olayın sonucu olarak da aynanın biçimi (figure) bir sonraki cilalamada bozulur. Dolayısıyla, soğuk bastırma yapmaksızın cilalama yapmaya kalkışılmamalıdır.

Sıcak ya da soğuk bastırma sırasında cam yüzey ile pitch arasında mikro kanallar oluşturacak şekilde bir ‘soğan filesi’ ya da ‘plastik örgülü çit’ parçası konulursa, normal lap kanalları dışında aşındırıcıyı daha homojen akıtacak mikro kanallar da açılmış olur.

(Fotograf 11 - Mikro Kanallar)

Bu işleme ‘micro faceting’ adı verilir. Bu kanallar, cilalama sırasında süratle kapanacağından bu işlemi sık sık yenilemek gerekir. Aslında, aşındırma aracından farklı olarak cilalama lapının ömrü son derece azdır. Bu sebeple cilalama süreci sırasında lapın bakımının yapılması gerekir.