From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

Asagidaki bolum ATM Turk listesinin 3207 no'lu mesajindan alinmistir. Deniz Bagdas'in gumusle kaplamayi nasil yaptigini aciklamaktadir.

Texereau'nun kitabinin 286. sayfasinda yer alan sirlama yontemine gore yaptim. 3 yontemden bahsediliyor aslinda. Ama onerisi Martin Islemi adi verilen yontem.

4 ana cozelti var. Bunlardan biri sirlamadan en az bir hafta once hazirlanmali. Kitapta D cozeltisi olarak gecen ve bir hafta onceden hazirladigim bu cozelti invert seker olusturma ile ilgili. Sukroz yani sofra sekeri, etil alkol (%90), tartarik asit ve damitilmis suyun karisimindan ibaret. Ben laboratuarda buldugum icin dogrudan en iyi kalite sukrozdan yaptim. Fakat sofra sekerinden de yapilmasi kabul ediliyor kitapta. Aslinda recel, agda, bazi sekerlemeler, marmelat yapiminda oldugu gibi; su icindeki sekerin bir miktar asitle isiya tabi tutulup bilesenlerine ayrismasi saglaniyor. Bu solusyon bir hafta icerisinde kendiliginden bir miktar azaliyor.

A, B ve C cozeltileri ise taze hazirlanmali. Bunlar da A cozeltisi damitilmis su icinde gumus nitrat; B cozeltisi damitilmis su icinde amonyum nitrat; C cozeltisi damitilmis su icinde potasyum hidroksit.

Once asindirdiginiz cami derisik nitrik asitle temizliyorsunuz. Bunun icin bir pamugu nitrik asitleyip camin yuzeyini siliyorsunuz. Buhar cikisi nedeniyle zaten daha karsidan camin uzerindeki varsa kaplama dahi cikiyor. Buna tutsuleme de denebilir. Ben guclu bir sekilde pamukla ovdum. Uc kez tekrarlanmali bence iyi bir cam temizligi icin. Camin uzerindeki recine kalintilari, yag ve kirden eser kalmiyor. Bir muddet sonra pamugun camin uzerinde cikarttigi gicirti sesi duyuluyor ki, anliyorsunuz ki iyi yoldasiniz. Kitapta cogu zaman tek sefer bile yeterli diye yaziyor.

En onemli nokta camin tarihcesi (history) diye belirtiliyor. Nasil bir malzeme kullanilmis (camin kimyasi, fizigi) ve asindirmasi, cilalanmasi ne olcude iyi yapilmis, oldukca onemli.

Temizlik en onemli ikinci unsur. Bunun icin nitrik asit yetmedi ise sulfirik ve kromik asit karisimi ile tekrar silebilirsiniz. Kitapta bunun icin cogu amatorun zehirli olabilecegi dusuncesiyle bu karisimla temizlikten kacindigi ama yersiz oldugu, kimyacilar arasinda bunun cok yaygin kullanildigi yaziyor.

Bir diger temizlik yontemi, ki bunlarin hepsini de uygulayabilirsiniz. Biraz tebesir tozu (ben bunun icin laboratuvarimdan kalsiyum karbonat goturmustum), biraz amonyak ve damitilmis su ile beyaz bir macun yapiyorsunuz ve bununla camin yuzeyini kapatiyorsunuz. Daha sonra sildiginizde once mavi bir film tabakasi kaldigi, sonra yikama ve silerek ovma ile bunun kaldirilacagi yaziyordu.

Amonyak ile benzer islem tekrarlanirsa camin keskinligi daha da artacaktir.

%0,1'lik kalay kloruru de yine laboratuarimdan getirdim. 5 dakika boyunca optik yuzey temas halinde bunda bekletiliyor (mordanting). 5. denememde bunu kaldirdim. Ilk seferden beri optik yuzeyde samanyolu gibi bir siluet cikiyordu. Bunu kaldirinca ve bazi degisik kimyasallarla temizleyince, samanyolu da kayboldu!

Bu arada unutmadan tum islemler arasinda caminiz damitilmis suyla cok iyi bir sekilde yikanmali. Kitapta damitilmis su dolu kabin icine birakin, daldirin diyor ama bu yetmiyor. Gozlemlerimiz sonucu vardigimiz kani bu. Mutlaka damitilmis suyla bolca yikanmali bence. Hatta 5. denemede son sirlamaya kadar damitilmis su yerine tazikli cesme suyu, son asamada damitilmis su kullandim. Sonuc daha iyi oldu.

Sonunda temiz ve keskinligi artirilmis optik yuzeyin sirlama isine gecebilirsiniz.

Damitilmis suda yikayip temiz bir bulasik legenini yine damitilmis su ile doldurup icine caminizi birakip, hazirliklara basliyorsunuz. Camin yuzeyini hic kurutmamaya ozen gosteriyorsunuz. A, B, ve C cozeltilerini hazirliyorsunuz. Bu hazirlama sirasinda da kucuk puf noktalar var. Bunlar daha sonra aciklanacak.

Cozeltiler hazir oldugunda caminizi kaplamaya hazir konuma getiriyorsunuz.

Yapimin iki yolu var:
Biri temiz emaye bir kap icine 4 adet parafine batirilmis tahta takozu recine ile yapistiriyorsunuz. Karsilikli ciftlerin yukseklikleri esit ama ciftler arasinda yukseklik farkiyla hazirliyorsunuz takozlari da (bunun da ayrintisi ayrica verilecek). A (3 birim), B (3 birim) ve C (3 birim) birer birer ve cok yavas bir sekilde kabin icine bosaltiyorsunuz. Sonra caminizi bu kabin icine takozlara degecek sekilde optik yuzu asagi bakar sekilde yerlestiriyorsunuz. Cozelti camin kalinliginin yarisini gecmemeli. Yoksa yanlar ve arka yuzey de sirlaniyor. En son D cozeltisinden (1 birim) alip, kaba eklediginizde sivi karariyor ve hizla gumus kaplaniyor. Yalniz burada ozellikle kalin camlarda camin kenarinin ortasina kadar sivi ile doldurmaniz gerektiginden fazla madde hazirlamis oluyorsunuz. Karsilikli takozlarin yukseklik farki oldugundan cami tersinden saga sola hareketlendiriyorsunuz. Boylece sallanan cam gumus ile sirlaniyor. Burada bosa giden madde miktari cok fazla. Bir de camin yanlari, arkasi hep kaplandi. Ilk yaptigim 6" denemenin biti boyle oldu. bir daha da o yontemi uygulamadim.

Diger yolla cok daha ekonomik ve kolay sonuclar elde ediyorsunuz. Yine de kitapta ilkini oneriyor.

Ikincisinde caminizi duz bir zemine oturtup, kenarlarini parafine batirilmis kagit ile sariyorsunuz (lap dokumundeki sekle benziyor). Ardindan camin cukurlugunun ne kadar su aldigini hesaplayip, sirlama cozeltilerini de o miktara gore orantilayarak hazirliyorsunuz. Bir mezure once A'yi ardindan cok yavas, damlalar halinde B'yi, daha sonra da ayni sekilde C'yi koyuyorsunuz. Bu sirada surekli karistiriyorsunuz. C cozeltisini koyarken cokelmeler basliyor, acik cay renginde olunca uclu karisim hazir demektir ve camin uzerine dokuyorsunuz. Burada optik yuzey yukari bakacak seklinde oluyor.

Son olarak D cozeltisini camin uzerine doktugunuzde sirlama basliyor. Camin uzerinde bir muddet sonra cokeltiler olusuyor. Bu cokeltileri hareketlendirmek icin pamukla hafif siliyor hareketi yapiyorsunuz. Bu sekilde 10-15 dk bekleniyor. Ben plastik duz zeminli, dikdortgen bir kapta camin yuzeyi yukari hazirladim. Son sirlama islemi sirasinda diger yolla oldugu gibi surekli karistirdim homojenizasyonu icin.

Yine damitilmis suda yikiyorsunuz. Ardindan etanolden gecirip bir fan veya yelpaze yardimiyla kurutuyorsunuz.

Ayna kaplandi, peki hafif matligin nedeni ne? Rouge-demir oksit ile ovma islemi yapiliyor parlatma icin. Bunun icin de iyi bir guderi aliniyor ve onunla bu islem yapiliyor.

Seryum oksitle de parlatmasi yapilabilir herhalde.

--- devam edecek ---