İkincil Ayna Boyutu Hesaplanması
From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı
| Revision as of 16:58, 30 August 2007 Himenali (Tartışma | contribs) ← Previous diff |
Revision as of 22:09, 31 August 2007 Curiosis (Tartışma | contribs) Next diff → |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
| - | Bu kisimda elinizdeki birincil aynanin verilerinden yola cikarak once aynanizin bazi degerlerini hesaplamanin, sonra da ona uygun ikincil ayna seciminin nasil yapilacagi aciklanmaktadir. | + | Bu kısımda elinizdeki birincil aynanın verilerinden yola çıkarak önce aynanızın bazı değerlerini hesaplamanın, sonra da ona uygun ikincil ayna seçiminin nasıl yapılacağı açıklanmaktadır. |
| - | Elimizdeki ornek aynanin, | + | Elimizdeki örnek aynanın, |
| - | Optik (kullanilabilir) capi = 198 mm | + | Optik (kullanılabilir) çapı = 198 mm |
| - | Ayna derinligi (sagitta) = 1.46 mm olsun. | + | Ayna derinliği (sağıtta) = 1.46 mm olsun. |
| - | Once derinlikten yola cikarak aynamizin odak uzakligini bulalim. | + | Önce derinlikten yola çıkarak aynamızın odak uzaklığını bulalım. |
| - | Sagitta formulu su sekilde: | + | Şağıtta formülü şu şekilde: |
| S = (D/2)^2 / 4*F | S = (D/2)^2 / 4*F | ||
| S = sagitta (derinlik) | S = sagitta (derinlik) | ||
| - | D = ayna capi | + | D = ayna çapı |
| - | F = odak uzakligi | + | F = odak uzaklığı |
| - | Bulmamiz gereken odak uzakligi olduguna gore, formulu biraz | + | Bulmamız gereken odak uzaklığı olduğuna göre, formülü biraz |
| - | degistirelim: | + | değiştirelim: |
| F = (D/2)^2 / 4*S | F = (D/2)^2 / 4*S | ||
| Line 21: | Line 21: | ||
| F = (198 / 2)^2 / 4 * 1.46 | F = (198 / 2)^2 / 4 * 1.46 | ||
| - | F = 1678.25 mm olarak hesaplariz | + | F = 1678.25 mm olarak hesaplarız |
| - | Odak oranimiz ise soyle olacak: | + | Odak oranımız ise şöyle olacak: |
| F / D = 1678.25 / 198 = 8.476 ~ 8.5 | F / D = 1678.25 / 198 = 8.476 ~ 8.5 | ||
| - | [http://www.atmturk.org Wiki sitemizdeki] su basliklar altinda verdigimiz bircok baglantida ikincil ayna boyutu hesaplamalari anlatiliyor: | + | [http://www.atmturk.org Wiki sitemizdeki] şu başlıklar altında verdiğimiz birçok bağlantıda ikincil ayna boyutu hesaplamaları anlatılıyor: |
| 1- Teleskoplarda Kullanilan Bazi Formuller <br> | 1- Teleskoplarda Kullanilan Bazi Formuller <br> | ||
| - | 2- [http://www.atmturk.org/index.php/Degistirilmis_Texereau_Y%C3%B6ntemi Degistirilmis Texereau Yöntemi] | + | 2- [http://www.atmturk.org/index.php/Degistirilmis_Texereau_Y%C3%B6ntemi Değiştirilmiş Texereau Yöntemi] |
| - | Bunlara benzeyen ve daha kolay oldugunu kabul edecegimiz bir yontemi, ABD Boston'daki [http://www.atmob.org ATMoB klubunden] Dave Siegrist’in Stellafane toplantisinda her yil verdigi sunumunda yer alan hesaplamalarda bulabiliriz. Bu sunumun bir ornegi Stellafane sitesinden indirilebilir: <br> | + | Bunlara benzeyen ve daha kolay olduğunu kabul edeceğimiz bir yöntemi, ABD Boston'daki [http://www.atmob.org ATMoB klübünden] Dave Siegrist’in Stellafane toplantısında her yıl verdiği sunumunda yer alan hesaplamalarda bulabiliriz. Bu sunumun bir örneği Stellafane sitesinden indirilebilir: <br> |
| http://www.stellafane.com/post_conv/2005_conv/Siegrist2005.ppt | http://www.stellafane.com/post_conv/2005_conv/Siegrist2005.ppt | ||
| - | Bu sunumun 7, 8 ve 10uncu sayfalarindaki formulleri kullanarak, | + | Bu sunumun 7, 8 ve 10üncü sayfalarındaki formülleri kullanarak, |
| - | ornek aynamiz icin ikincil ayna boyutunu hesaplayabiliriz. Bu formuller | + | örnek aynamız için ikincil ayna boyutunu hesaplayabiliriz. Bu formüller |
| - | sunlar: | + | şunlar: |
| + | |||
| '''FORMUL 1'''<br> | '''FORMUL 1'''<br> | ||
| - | Ikincil ayna boyutu = d + ((D - d) * L / F) | + | İkincil ayna boyutu = d + ((D - d) * L / F) |
| - | (ikincil aynalar elips seklinde oldugundan, iki eksenleri vardir, burada hesaplanan kucuk eksen boyutudur). | + | (ikincil aynalar elips şeklinde olduğundan, iki eksenleri vardır, burada hesaplanan küçük eksen boyutudur). |
| + | |||
| + | d = tam aydınlanmış görüş alanının çapı | ||
| + | D = birincil aynanın çapı | ||
| + | L = ikincil aynanın odak düzlemine uzaklığı (optik tasarımdaki konumu) | ||
| + | F = birincil aynanın odak uzaklığı | ||
| - | d = tam aydinlanmis gorus alaninin capi | ||
| - | D = birincil aynanin capi | ||
| - | L = ikincil aynanin odak duzlemine uzakligi (optik tasarimdaki konumu) | ||
| - | F = birincil aynanin odak uzakligi | ||
| Line 55: | Line 57: | ||
| L = (D/2) + (D/10) + 2.5 | L = (D/2) + (D/10) + 2.5 | ||
| - | Burada D yine birincil ayna capi. | + | Burada D yine birincil ayna çapı. |
| '''FORMUL 3'''<br> | '''FORMUL 3'''<br> | ||
| - | Tam aydinlanmis gorus alaninin capi (d) icin su formul var: | + | Tam aydınlanmış görüş alanının çapı (d) için şu formül var: |
| d = F * tercih edilen cap / 57.3 | d = F * tercih edilen cap / 57.3 | ||
| - | Burada tam aydinlanmis gorus alani derken, birincil aynadan yansiyan | + | Burada tam aydınlanmış görüş alanı derken, birincil aynadan yansıyan |
| - | isik demetinin odak noktasina geldigindeki capini kastediyoruz. | + | işik demetinin odak noktasına geldiğindeki çapını kastediyoruz. |
| - | Genel kabul gormus ATM kurallarina gore, teleskobunuzu sadece gorsel | + | Genel kabul görmüş ATM kurallarına göre, teleskobunuzu sadece görsel |
| - | olarak ve her turlu gokcismine bakmak amaciyla kullanacaksaniz, d | + | olarak ve her türlü gökçismine bakmak amacıyla kullanacaksanız, d |
| - | formulundeki 'tercih edilen cap' 0.5 inc kabul edilir. Sadece Ay ve | + | formülündeki 'tercih edilen çap' 0.5 inç kabul edilir. Sadece Ay ve |
| - | gezegen gozlemi yapacaksaniz 0.25 inc kabul edilir. | + | gezegen gözlemi yapacaksanız 0.25 inç kabul edilir. |
| - | Teleskobunuzu genel amacli kullanacaginizi varsayarak, tercih edilen | + | Teleskobunuzu genel amaçlı kullanacağınızı varsayarak, tercih edilen |
| - | capi 0.5 inc kabul edelim. | + | çapı 0.5 inç kabul edelim. |
| - | + | ||
| - | Bu arada, piyasada satilan ikincil aynalarin boyutlari hep | + | |
| - | inc cinsinden verildigi icin, gelin simdi yukarda hesapladigimiz | + | |
| - | temel bilgileri inc’e cevirelim. Yani mm cinsinden degerleri 25.4’e | + | |
| - | bolecegiz. Buna gore: | + | |
| + | Bu arada, piyasada satılan ikincil aynaların boyutları hep | ||
| + | inç cinsinden verildiği için, gelin şimdi yukarda hesapladığımız | ||
| + | temel bilgileri inç’e çevirelim. Yani mm cinsinden değerleri 25.4’e | ||
| + | böleceğiz. Buna göre: | ||
| + | |||
| D = 198 / 25.4 = 7.8 inc | D = 198 / 25.4 = 7.8 inc | ||
| F = 1678.25 / 25.4 = 66.07 inc | F = 1678.25 / 25.4 = 66.07 inc | ||
| - | Simdi, geriden baslayarak, Formul 3, Formul 2 ve nihayet Formul 1’i | + | Şimdi, geriden başlayarak, Formül 3, Formül 2 ve nihayet Formül 1’i |
| - | hesaplayalim: | + | hesaplayalım: |
| - | d = F * tercih edilen cap / 57.3 (tercih edilen gorus capini 0.5 | + | d = F * tercih edilen çap / 57.3 (tercih edilen görüş çapını 0.5 |
| - | olarak kabul etmistik) | + | olarak kabul etmiştik) |
| + | |||
| d = 66.07 * 0.5 / 57.3 = 0.577 inc | d = 66.07 * 0.5 / 57.3 = 0.577 inc | ||
| Line 98: | Line 101: | ||
| ikincil ayna boyutu = 0.577 + ((7.8 – 0.577) * 7.18 / 66.07) = 1.36 | ikincil ayna boyutu = 0.577 + ((7.8 – 0.577) * 7.18 / 66.07) = 1.36 | ||
| - | inc olarak hesaplariz. | + | inc olarak hesaplarız. |
| - | Yine hatirlatalim, ikincil aynalar elips seklinde oldugundan, bu | + | Yine hatırlatalim, ikincil aynalar elips şeklinde olduğundan, bu |
| - | hesapladigimiz kucuk eksen boyutudur, ve pisadaki aynalar kucuk | + | hesapladığımız küçük eksen boyutudur, ve pişadaki aynalar küçük |
| - | eksen boyutuna gore satilir! | + | eksen boyutuna göre satılır! |
| - | Birincil aynamiz icin uygun olan ikincil ayna boyutunu hesapladik. Ama bakalim piyasada bu boyutta bir ikincil ayna var mi? Maalesef, hayir yok! Cunku bircok alanda oldugu gibi, ATM malzemelerinde de maliyeti dusurmek icin standartlasma soz konusudur ve piyasada kucuk ve | + | Birincil aynamız için uygun olan ikincil ayna boyutunu hesapladık. Ama bakalım piyasada bu boyutta bir ikincil ayna var mi? Maalesef, hayır yok! Çünkü birçok alanda olduğu gibi, ATM malzemelerinde de maliyeti düşürmek için standartlaşma söz konusudur ve piyasada küçük ve |
| - | orta boy captaki aynalar icin (8 incten kucuk) satilan ikincil aynalarin kucuk eksen boyutlari sunlardir (inc olarak): | + | orta boy çaptaki aynalar için (8 inçten küçük) satılan ikincil aynaların küçük eksen boyutları şunlardır (inç olarak): |
| 0.8, 1, 1.1, 1.22, 1.25, 1.33, 1.52, 1.6, 1.8, 1.83, 2.1, 2.5, 2.75 | 0.8, 1, 1.1, 1.22, 1.25, 1.33, 1.52, 1.6, 1.8, 1.83, 2.1, 2.5, 2.75 | ||
| - | Gordugunuz gibi 1.36 inc boyutunda standart bir ayna yok! Peki bu durumda ne yapacagiz? Yine genel kabul gormus ATM kurallarina gore, | + | Gördüğünüz gibi 1.36 inç boyutunda standart bir ayna yok! Peki bu durumda ne yapacağız? Yine genel kabul görmüş ATM kurallarına göre, |
| - | teleskobunuzu genel amacla kullanacaksaniz biraz daha buyuk olan | + | teleskobunuzu genel amaçla kullanacaksanız biraz daha büyük olan |
| - | aynayi alacaksiniz. Ay ve gezegen gozleyecekseniz, biraz daha kucuk | + | aynayı alacaksınız. Ay ve gezegen gözleyecekseniz, biraz daha küçük |
| - | olanini ismarlayacaksiniz. | + | olanını ismarlayacaksınız. |
| - | + | ||
| - | Yani tercihiniz ya 1.33 ya da 1.52 inc olan ayna. | + | |
| - | Capin hesaplanandan buyuk olmasinda cok sakinca yok. Buyuk aynanin | + | Yani tercihiniz ya 1.33 ya da 1.52 inç olan ayna. |
| - | yapacagi tek sey merkezi ortulme denen ikincil ayna / birincil ayna | + | |
| - | oranini arttirmak olacaktir, o kadar. Ama bunun hic onemi yok, cunku | + | |
| - | gozle baktiginizda bunu farketmeniz cok zordur (fotograf cekiminde | + | |
| - | is baska). Hatta, taninmis ATM Mike Lockwood soyle yaziyor bu | + | |
| - | konuda: “ merkezi ortulmedeki %3 duzeyindeki bir farki | + | |
| - | farkediyorsaniz, ya delisinizdir, ya da benden cok daha iyi bir | + | |
| - | gozlemcisinizdir!” | + | |
| - | Hatta ornek aynamizda bu merkezi ortulmenin iki degisik ikincil aynayla | + | Çapın hesaplanandan büyük olmasında çok sakınca yok. Büyük aynanın |
| - | ne olacagini da hesaplayalim: | + | yapacağı tek şey merkezi örtülme denen ikincil ayna / birincil ayna |
| + | oranını arttırmak olacaktir, o kadar. Ama bunun hiç önemi yok, çünkü | ||
| + | gözle baktığınızda bunu farketmeniz çok zordur (fotoğraf çekiminde | ||
| + | iş başka). Hatta, tanınmış ATM Mike Lockwood söyle yazıyor bu | ||
| + | konuda: “ merkezi örtülmedeki %3 düzeyindeki bir farkı | ||
| + | farkediyorsanız, ya delişinizdir, ya da benden çok daha iyi bir | ||
| + | gözlemcisinizdir!” | ||
| + | Hatta örnek aynamızda bu merkezi örtülmenin iki değişik ikincil aynayla | ||
| + | ne olacağını da hesaplayalım: | ||
| + | |||
| 1.33 / 7.8 = %17 | 1.33 / 7.8 = %17 | ||
| Line 136: | Line 139: | ||
| '''Başka Yararlı Bağlantılar''' | '''Başka Yararlı Bağlantılar''' | ||
| - | [http://www.skyandtelescope.com/howto/diy/3306996.html Ikincil Aynanin Optik Tasarim Icindeki Konumu] ([http://www.skyandtelescope.com/ Sky and Telescope]) | + | [http://www.skyandtelescope.com/howto/diy/3306996.html Ikincil Aynanin Optik Tasarım Içindeki Konumu] ([http://www.skyandtelescope.com/ Sky and Telescope]) |
| [http://www.skyandtelescope.com/howto/visualobserving/3305656.html?page=4&c=y Teleskobun Birincil Aynasina Gore Ikincil Aynanin Boyutu Nasil Olmali?] ([http://www.skyandtelescope.com/ Sky and Telescope]) | [http://www.skyandtelescope.com/howto/visualobserving/3305656.html?page=4&c=y Teleskobun Birincil Aynasina Gore Ikincil Aynanin Boyutu Nasil Olmali?] ([http://www.skyandtelescope.com/ Sky and Telescope]) | ||
Revision as of 22:09, 31 August 2007
Bu kısımda elinizdeki birincil aynanın verilerinden yola çıkarak önce aynanızın bazı değerlerini hesaplamanın, sonra da ona uygun ikincil ayna seçiminin nasıl yapılacağı açıklanmaktadır.
Elimizdeki örnek aynanın, Optik (kullanılabilir) çapı = 198 mm Ayna derinliği (sağıtta) = 1.46 mm olsun.
Önce derinlikten yola çıkarak aynamızın odak uzaklığını bulalım. Şağıtta formülü şu şekilde:
S = (D/2)^2 / 4*F
S = sagitta (derinlik) D = ayna çapı F = odak uzaklığı
Bulmamız gereken odak uzaklığı olduğuna göre, formülü biraz değiştirelim:
F = (D/2)^2 / 4*S
F = (198 / 2)^2 / 4 * 1.46
F = 1678.25 mm olarak hesaplarız
Odak oranımız ise şöyle olacak:
F / D = 1678.25 / 198 = 8.476 ~ 8.5
Wiki sitemizdeki şu başlıklar altında verdiğimiz birçok bağlantıda ikincil ayna boyutu hesaplamaları anlatılıyor:
1- Teleskoplarda Kullanilan Bazi Formuller
2- Değiştirilmiş Texereau Yöntemi
Bunlara benzeyen ve daha kolay olduğunu kabul edeceğimiz bir yöntemi, ABD Boston'daki ATMoB klübünden Dave Siegrist’in Stellafane toplantısında her yıl verdiği sunumunda yer alan hesaplamalarda bulabiliriz. Bu sunumun bir örneği Stellafane sitesinden indirilebilir:
http://www.stellafane.com/post_conv/2005_conv/Siegrist2005.ppt
Bu sunumun 7, 8 ve 10üncü sayfalarındaki formülleri kullanarak, örnek aynamız için ikincil ayna boyutunu hesaplayabiliriz. Bu formüller şunlar:
FORMUL 1
İkincil ayna boyutu = d + ((D - d) * L / F)
(ikincil aynalar elips şeklinde olduğundan, iki eksenleri vardır, burada hesaplanan küçük eksen boyutudur).
d = tam aydınlanmış görüş alanının çapı D = birincil aynanın çapı L = ikincil aynanın odak düzlemine uzaklığı (optik tasarımdaki konumu) F = birincil aynanın odak uzaklığı
FORMUL 2
L = (D/2) + (D/10) + 2.5
Burada D yine birincil ayna çapı.
FORMUL 3
Tam aydınlanmış görüş alanının çapı (d) için şu formül var:
d = F * tercih edilen cap / 57.3
Burada tam aydınlanmış görüş alanı derken, birincil aynadan yansıyan işik demetinin odak noktasına geldiğindeki çapını kastediyoruz. Genel kabul görmüş ATM kurallarına göre, teleskobunuzu sadece görsel olarak ve her türlü gökçismine bakmak amacıyla kullanacaksanız, d formülündeki 'tercih edilen çap' 0.5 inç kabul edilir. Sadece Ay ve gezegen gözlemi yapacaksanız 0.25 inç kabul edilir.
Teleskobunuzu genel amaçlı kullanacağınızı varsayarak, tercih edilen çapı 0.5 inç kabul edelim.
Bu arada, piyasada satılan ikincil aynaların boyutları hep inç cinsinden verildiği için, gelin şimdi yukarda hesapladığımız temel bilgileri inç’e çevirelim. Yani mm cinsinden değerleri 25.4’e böleceğiz. Buna göre:
D = 198 / 25.4 = 7.8 inc F = 1678.25 / 25.4 = 66.07 inc
Şimdi, geriden başlayarak, Formül 3, Formül 2 ve nihayet Formül 1’i hesaplayalım:
d = F * tercih edilen çap / 57.3 (tercih edilen görüş çapını 0.5 olarak kabul etmiştik)
d = 66.07 * 0.5 / 57.3 = 0.577 inc
L = (D/2) + (D/10) + 2.5
L = (7.8 / 2) + (7.8 / 10) + 2.5 = 7.18 inc
ikincil ayna boyutu = d + ((D - d) * L / F)
ikincil ayna boyutu = 0.577 + ((7.8 – 0.577) * 7.18 / 66.07) = 1.36 inc olarak hesaplarız.
Yine hatırlatalim, ikincil aynalar elips şeklinde olduğundan, bu hesapladığımız küçük eksen boyutudur, ve pişadaki aynalar küçük eksen boyutuna göre satılır!
Birincil aynamız için uygun olan ikincil ayna boyutunu hesapladık. Ama bakalım piyasada bu boyutta bir ikincil ayna var mi? Maalesef, hayır yok! Çünkü birçok alanda olduğu gibi, ATM malzemelerinde de maliyeti düşürmek için standartlaşma söz konusudur ve piyasada küçük ve orta boy çaptaki aynalar için (8 inçten küçük) satılan ikincil aynaların küçük eksen boyutları şunlardır (inç olarak):
0.8, 1, 1.1, 1.22, 1.25, 1.33, 1.52, 1.6, 1.8, 1.83, 2.1, 2.5, 2.75
Gördüğünüz gibi 1.36 inç boyutunda standart bir ayna yok! Peki bu durumda ne yapacağız? Yine genel kabul görmüş ATM kurallarına göre, teleskobunuzu genel amaçla kullanacaksanız biraz daha büyük olan aynayı alacaksınız. Ay ve gezegen gözleyecekseniz, biraz daha küçük olanını ismarlayacaksınız.
Yani tercihiniz ya 1.33 ya da 1.52 inç olan ayna.
Çapın hesaplanandan büyük olmasında çok sakınca yok. Büyük aynanın yapacağı tek şey merkezi örtülme denen ikincil ayna / birincil ayna oranını arttırmak olacaktir, o kadar. Ama bunun hiç önemi yok, çünkü gözle baktığınızda bunu farketmeniz çok zordur (fotoğraf çekiminde iş başka). Hatta, tanınmış ATM Mike Lockwood söyle yazıyor bu konuda: “ merkezi örtülmedeki %3 düzeyindeki bir farkı farkediyorsanız, ya delişinizdir, ya da benden çok daha iyi bir gözlemcisinizdir!”
Hatta örnek aynamızda bu merkezi örtülmenin iki değişik ikincil aynayla ne olacağını da hesaplayalım:
1.33 / 7.8 = %17
1.52 / 7.8 = %19.5
Başka Yararlı Bağlantılar
Ikincil Aynanin Optik Tasarım Içindeki Konumu (Sky and Telescope)
Teleskobun Birincil Aynasina Gore Ikincil Aynanin Boyutu Nasil Olmali? (Sky and Telescope)
