From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

---

Revision as of 13:22, 8 June 2006

Yapmakta olduğumuz ayna çapı (D) ile odak oranı (f/D) arasındaki orantı Raleigh kriterini sağlamadığı sürece, parabolik bir aynanın rastlantısal olarak ortaya çıkamayacağı gerçeğinden hareketle, çeşitli test yöntemlerini anlamak ve kullanmak zorundayız. Ronchi testi, bu testlerin göreceli olarak basitlerindendir. Diğer çok kullanılan Foucault (bıçak kenarı) testine göre çeşitli yetersizlikleri olsa da, genel olarak yapılmaya çalışılan aynanın yüzey biçimi hakkında çabuk ve ayrıntılı bilgi sahibi olmamıza olanak sağlar.

Cilalama aşamasında Ronchi testi ya da benzeri bir optik test yöntemi olmaksızın da aynayı kaplamadan teleskoba tutturmak ve parlak bir yıldıza veya bir noktasal ışık kaynağına yönelterek aynanın nerelerinin aydınlık / karanlık olduğuna bakarak da yorum yapmak mümkün ise de Ronchi testini kullanmak, kusursuz bir ayna ile bizim yaptığımız arasındaki farkları göstermesi açısından çok faydalı olacaktır.

'Ronchi testi ile neleri görmeyi bekleyebiliriz?'

• Öncelikle aynanın tüm yüzeyinin (özellikle kenarların) cilalanıp cilalanmadığını ve bu cilanın kalitesini görebiliriz. Yeterince cilalanmamış kısımlar test sırasında daha ‘donuk’ görünecektir. Aynı şekilde ayna yüzeyine elimizle dokunmuşsak, elimizdeki kir ve yağlar (eğer varsa) çok belirgin şekilde görünecektir.

• Bundan başka astigmatizma (aynanın üzerinden alınan farklı kesitlerin birbirlerinden farklı eğrilik yarıçaplarına sahip olması kusuru. Örneğin bir yemek kaşığı astigmat iken bilardo topu değildir) Eğer aynada astigmatizma var ise, bu kusurun cilalamanın hemen başında görülerek düzeltilmesi gerekir. Bunun için de (genellikle) 220 grit tanecik büyüklüğündeki aşındırıcıya kadar geri dönmek gerekebilir ama astigmatizmanın derecesine göre her zaman sonuç alınamayabilir. Eğer Ronchi testi sırasında astigmatizmayı gösteren bir şekil (bandların spiral formu alıyormuşçasına burkulması) görüyorsanız ve aynayı döndürmenize karşın bu belirtiler ayna ile birlikte dönüyorsa, aynada kesin olarak astigmatizma olduğu söylenebilir, tersi durumda, ayna döndürüldüğünde astigmatizma deseni dönmüyorsa bu durumda sorun test düzeneğinizde (ayna tutucusunun aynayı sıkması vbg.) olduğuna karar verebilirsiniz.

• Yeterince rasgele döndürülmemiş ayna ve aşındırma aleti ile yapılan aşındırmalarda veya alet ile cam arasında yeterince iyi temas olmadığı durumlarda oluşması kaçınılmaz olan ‘bölgelenme’ (zoning) kusuru da Ronchi testinde görülebilir. Yüzeydeki düzgün küresel biçimi bozan her türlü tepe ve çukur ayna üzerinde göreceğiniz Ronchi bandlarını gayet kolay anlaşılır şekilde eğip bükecektir. Ronchi bandları, küresel bir ayna söz konusu olduğunda gayet düzgün ve aralarınaki aydınlık / gölge farkları kesin şeritler halinde görünürken, bölgelenme olan yüzeyler, bu düzgün bantları kesintiye uğratacaktır.
  

• Bir diğer kolay farkedileblecek yüzey kusuru da TDE – Turned Down Edge (aşağı dönük kenar) adı verilen yüzey kusurudur. Aynanın en dış 5 – 10 mm lik kısmının, cilalama sırasında yumuşak ya da uygun şekilde pahlanmamış lap, gereğinden fazla genliğe sahip aşındırma hareketleri vbg. Nedeniyle daha uzun bir odak uzunluğuna sahip olması şeklinde açıklanabilir. TDE durumunda, Ronchi bandlarının kenarlarda ani bir şekilde bükülmeleri ile kendini belli eder. Eğer TDE aynanın çok ufak bir kısmında görülüyorsa, bandlar çok ani bir şekilde kıvrılırlar, eğer daha geniş bir alanı etkiliyorsa, bu sefer de daha yumuşak bir kıvrım gösterirler.
  

• Yüzey kabalığı: Ayna yüzeyinin kalitesi, Ronchi testi sırasında çok açık olarak görülecektir. İyi kalite aşındırıcılarla yumuşak ve düzgün cilalanmış bir yüzeyde kontrast yüksek, bandlar arasında girişim / difüzyon ve ışık saçılması görülmezken, iyi cilalanmamış yüzeyler Ronchi testinde düşük karşıtlıkta ve bandlar arasında girişim gösterirler.
  

• Aynanın yüzey biçimi: Bir Ronchi simulasyonu yazılımı yardımıyla, belirli bir çap ve odak oranına sahip aynada, ışık kaynağı ve ekran ile, ayna arasındaki uzaklığa bağlı olarak Ronchi bandlarının nasıl görünmesi gerektiğine bakıp, bu teorik görüntülerle test görüntüsü ile karşılaştırmak ve sonuçta da istenilen yüzey biçimine ulaşmaya çalışmak mümkün olabilir.

'Ronchi testine başlangıç için gerekenler' Öncelikle bir test cihazı ve bu cihazda kullanılabilecek uygun ekranlar (ronchi gratings) bulmanız gerekli. İyi kalitede ekranları mutlaka satın almanız gerekir. Örneğin, soda kireç camı üzerine krom ızgaralarla üretilmiş 2 x 2 “ (5 cm x 5 cm) ölçüsündeki 150 çizgi / inch (~ 2.5 çizgi / mm) lik ekranları $ 63.- civarında satın alabilirsiniz.
Daha ucuza kaçmak isteyecekler için bir diğer seçenek de yüksek çözünürlükte bir film çıkış ünitesi (Linotype) kullanarak, ekranları Macromedia Freehand gibi bir uygulamada çizerek basmak. Linotype film çıkış üniteleri 2540 DPI civarında çözünürlükte ve A4 boyut için uygun fiyatta çıktı sağlayabiliyorlar. Aşağıda görülen örnekte de Freehand uygulamasına hazırlanmış ekrandan Linotype film çıktısı alınarak üretilmiştir ve pahalı eşdeğerleri kadar olmasa da yeteri kalitededir.