Gözmercekleri Hakkında Genel Bilgi

From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı

(Difference between revisions)
Revision as of 22:34, 11 January 2008
Himenali (Tartışma | contribs)

← Previous diff		 Current revision
Himenali (Tartışma | contribs)

Line 1: Line 1:
 +Piyasada amatör gökbilimcilerin teleskoplarında kullanacakları gözmercekleri o kadar çeşitlidir ki, hangisini alacağınıza karar vermek bazen çok güçleşir. Karar verirken göz önüne alacağınız özellik, hangi gözmerceğini hangi amaçla kullanacağınız olmalıdır. Tabi ki geniş bir yelpazade (değişik odak uzaklıklarında) bir mercek koleksiyonunuzun olması en idealidir.
-Piyasada amator gokbilimcilerin teleskoplarinda kullanacaklari gozmercekleri o kadar cesitlidir ki, hangisini alacaginiza karar vermek+Amatör gökbilimcilerin teleskoplarında kullanacağı gözmercekleri için dünyada üç standart boy mevcuttur:
-bazen cok guclesir. Karar verirken goz onune alacaginiz ozellik, hangi gozmercegini hangi amacla kullanacaginiz olmalidir. Tabi ki genis bir yelpazade (degisik odak uzakliklarinda) bir mercek koleksiyonunuzun olmasi en idealidir.+
-Amator gokbilimcilerin teleskoplarinda kullanacagi gozmercekleri icin dunyada uc standart boy mevcuttur:+* Eski Japon standardı olan çapı 24.5mm olanlar (0.965 inç diye de geçer).
 +* Amerikan standardı ve şu anda dünyada geçerli olan çapı 31.8mm olanlar (1.25 inç diye de geçer).
 +* Nispeten daha yeni bir boy olan çapı 50.8mm olanlar (2 inç diye de geçer).
-* Eski Japon standarti olan capi 24.5mm olanlar (0.965 inc diye de gecer).+Bunun dışında, eskiden bazı profesyonel gözlemevlerinde 100mm çaplı gözmercekleri de kullanılmakta idi.
-* Amerikan standarti ve su anda dunyada gecerli olan capi 31.8mm+
-olanlar (1.25 inc diye de gecer).+
-* Nispeten daha yeni bir boy olan capi 50.8mm olanlar (2 inc diye de+
-gecer).+
-Bunun disinda, eskiden bazi profesyonel gozlemevlerinde 100mm capli gozmercekleri de kullanilmakta idi.+Gözmerceklerini teleskoptaki odaklayıcıya koyup baktığınız için, odaklayıcıların standartları da yukarıda sayıldığı gibi üç çeşittir.
-Gozmerceklerini teleskoptaki odaklayiciya koyup baktiginiz icin, odaklayicilarin standartlari da yukarida sayildigi gibi uc+Teleskoplarda büyültme oranı değil, birincil aynanın/objektifin büyüklüğü önemlidir. Ayna ne kadar çok büyük olursa, teleskop o kadar çok ışık toplar, ve hem daha sönük cisimleri görebilir, hem de birbirine yakın iki cismi ayırma gücü daha fazla olur. İlk teleskop alanların en çok hataya düştüğü konu büyültmenin çok önemli olduğunu sanmalarıdir.Bu nedenle herhangi bir gözmerceğinin ile kullanıldıklarında, büyültme oranını 2 ya da 3 kat arttıran ''barlow'' türü merceklerden ilk aşamada uzak durulmasını tavsiye ederiz. Amatörlerin görsel gözlem yaparken büyültmeye gerek duyduğu birkaç gökcismi vardır. Örneğin; Ay, gezegenler ve çift yıldızlar bunların başlıcalarıdır. Onun dışındaki her türlü gök cismi en iyi ya dürbünle, ya da az büyültme yapan bir teleskopla izlenebilir.
-cesittir.+
-Teleskoplarda buyultme orani degil, birincil aynanin/objektifin buyuklugu onemlidir. Ayna ne kadar cok buyuk olursa, teleskop o kadar cok isik toplar, ve hem daha sonuk cisimleri gorebilir, hem de birbirine yakin iki cismi ayirma gucu daha fazla olur. Ilk teleskop alanlarin en cok hataya dustugu konu buyultmenin cok onemli oldugunu sanmalaridir. Bu nedenle herhangi bir gozmerceginin ile kullanildiklarinda, buyultme oranini 2 ya da 3 kat arttiran ''barlow'' turu merceklerden ilk asamada uzak durulmasini tavsiye ederiz. Amatorlerin gorsel gozlem yaparken buyultmeye gerek duydugu birkac+Bazı ATM yazışma listelerinde ya da kendin yap (DIY) makalelerinde, maliyeti azaltmak için teleskoplar için üretilen özel gözmercekleri yerine eski dürbünlerden çıkma merceklerin ya da mikroskop okulerlerinin teleskoplarda da kullanılabileceği yazar. Piyasada 18mm, 24.5mm (0.965 inç) ve 30.5mm gövde çaplarında ve başka boyutlarda mikroskop mercekleri bulunabilmektedir (http://www.microscope-store.com). Bu merceklerin üzerinde yazan büyültme orani, hangi mikroskopta kullanılıyorsa, onunla sağladığı büyültmeyi gösterir. Elinize bu tür bir mercek geçerse, onun odak uzaklığını bulmanız, böylece teleskobunuzda hangi oranda bir büyültme yaptığınızı anlamanız gereklidir.
-gokcismi vardir. Ornegin; Ay, gezegenler ve cift yildizlar bunlarin+
-baslicalaridir. Onun disindaki her turlu gok cismi en iyi ya+
-durbunle, ya da az buyultme yapan bir teleskopla izlenebilir. +
 +Kullandığınız mercek basitse, bir elemanlı ya da birbirine yapıştırılmış iki elemanlı gibi, elinizdeki mikroskop gözmerceğini güneşe tutup, ışığını bir kağıda odaklayıp, merceğin odak uzaklığını rahatça ölçebilirsiniz.
 +Optiğin her alanında olduğu gibi, gözmerceklerinin odak uzaklığını hesaplamanın da formülleri vardır. Özellikle çok elemanlı (içinde birden fazla mercek bulunan) gözmerceklerinin odak uzaklığını hesaplamak için iki yöntem vardır; elinizdeki verilere göre
 +bunları kullanıyorsunuz.
-Bazi ATM yazisma listelerinde ya da kendin yap (DIY) makalelerinde, maliyeti azaltmak icin teleskoplar icin uretilen ozel+a) Birinci yöntem:<br>
-gozmercekleri yerine eski durbunlerden cikma merceklerin ya da mikroskop okulerlerinin teleskoplarda da kullanilabilecegi yazar. Piyasada 18mm, 24.5mm (0.965 inc) ve 30.5mm govde caplarinda ve baska boyutlarda mikroskop mercekleri bulunabilmektedir (http://www.microscope-store.com). Bu merceklerin uzerinde yazan buyultme orani, hangi mikroskopta kullaniliyorsa, onunla sagladigi buyultmeyi gosterir. Elinize bu tur bir mercek gecerse, onun odak uzakligini bulmaniz, boylece teleskobunuzda hangi oranda bir buyultme yaptiginizi anlamaniz gereklidir.+Elinizdeki gözmerceğinin içindeki herbir elemanın odak uzaklığını ve merceklerin birbirlerine olan uzaklığını bilirseniz 'efektif odak uzaklığını' şu sayfada anlatıldığı şekilde bulabilirsiniz:
 +http://www.astronomyboy.com/eyepieces/epcalc.shtml
-Kullandiginiz mercek basitse, bir elemanli ya da birbirine yapistirilmis iki elemanli gibi, elinizdeki mikroskop gozmercegini gunese tutup, isigini bir kagida odaklayip, mercegin odak uzakligini rahatca olcebilirsiniz.+b) İkinci yöntem:<br>
 +Pratik bir ölçüm yaparak ve iki formül kullanarak herhangi bir gözmerceğinin odak uzaklığını söyle hesaplayabilirsiniz:
-Optigin her alaninda oldugu gibi, gozmerceklerinin odak uzakligini+Formül 1: Büyültme = Objektifin Çapı / Görüş Dairesinin Çapı
-hesaplamanin da formulleri vardir. Ozellikle cok elemanli (icinde+
-birden fazla mercek bulunan) gozmerceklerinin odak uzakligini+
-hesaplamak icin iki yontem vardir; elinizdeki verilere gore+
-bunlari kullaniyorsunuz.+
-a) Birinci yontem:<br>+Formül 2: Büyültme = Objektifin Odak Uzaklığı / Gözmerceğinin Odak Uzaklığı
-Elinizdeki gozmerceginin icindeki herbir elemanin odak uzakligini ve+
-merceklerin birbirlerine olan uzakligini bilirseniz 'efektif odak+
-uzakligini' su sayfada anlatildigi sekilde bulabilirsiniz:+
-http://www.astronomyboy.com/eyepieces/ep_calc.shtml+
-b) Ikinci yontem:<br>+Burada ölçümünü yapacağınız değer Görüş Dairesinin Çapı'dır (''diameter of exit pupil''). Bunun ne olduğuna gelince, örneğin gündüz teleskobunuzu
-Pratik bir olcum yaparak ve iki formul kullanarak herhangi bir+çok uzaktaki bir cisme doğrultup, gözmerceğini takip odaklayınca,
-gozmerceginin odak uzakligini soyle hesaplayabilirsiniz:+biraz uzaktan baktığınızda gözmerceğinin size bakan tarafındakı
 +ortadaki ışıklı dairedir (aynen dürbünlerde görünen daire gibi). Bunu
 +hesaplamak için "''dynameter''" denilen bir alet kullanılır. Siz çok
 +duyarlı küçük bir cetvel ya da benzeri başka bir cihaz
 +kullanabilirsiniz.
-Formul 1: Buyultme = Objektifin Capi / Gorus Dairesinin Capi 
-Formul 2: Buyultme = Objektifin Odak Uzakligi / Gozmerceginin+Bu değeri ölçtükten sonra, büyültmeyi hesaplayabilirsiniz. Sonra da
-Odak Uzakligi+ikinci formüldeki değerleri yerlerine koyarak, gözmerceğinin odak
 +uzaklığını bulabilirsiniz.
-Burada olcumunu yapacaginiz deger Gorus Dairesinin Capi'dir (''diameter of exit pupil''). Bunun ne olduguna gelince, ornegin gunduz teleskobunuzu+Bu yöntem ve konu hakkında aşağıdaki bağlantılar ilginizi çekebilir:<br>
-cok uzaktaki bir cisme dogrultup, gozmercegini takip odaklayinca,+
-biraz uzaktan baktiginizda gozmerceginin size bakan tarafindaki+
-ortadaki isikli dairedir (aynen durbunlerde gorunen daire gibi). Bunu+
-hesaplamak icin "''dynameter''" denilen bir alet kullanilir. Siz cok+
-duyarli kucuk bir cetvel ya da benzeri baska bir cihaz+
-kullanabilirsiniz.+
- +
-Bu degeri olctukten sonra, buyultmeyi hesaplayabilirsiniz. Sonra da+
-ikinci formuldeki degerleri yerlerine koyarak, gozmerceginin odak+
-uzakligini bulabilirsiniz.+
- +
-Bu yontem ve konu hakkinda asagidaki baglantilar ilginizi cekebilir:<br>+
http://astro.umsystem.edu/atm/ARCHIVES/OCT00/msg00239.html<br> http://astro.umsystem.edu/atm/ARCHIVES/OCT00/msg00239.html<br>
http://www.klhess.com/telecalc.htm<br> http://www.klhess.com/telecalc.htm<br>
-http://www.klhess.com/teleform.htm<br>+http://www.klhess.com/teleform.htm<br>
-Belli odak uzakligindaki bir gozmercegi (uzerinde mm cinsinden yazili olan sayidan anlasilir) degisik cap ve odak oranli teleskoplarda degisik buyultmeler yapacaktir. O nedenle, amator teleskoplarda kullanilacak 'genelde' tavsiye edilen buyultme oranlarindan bahsedilir. +Belli odak uzaklığındaki bir gözmerceği (üzerinde mm cinsinden yazılı olan sayıdan anlaşılır) değişik çap ve odak oranlı teleskoplarda değişik büyültmeler yapacaktir. O nedenle, amatör teleskoplarda kullanılacak 'genelde' tavsiye edilen büyültme oranlarından bahsedilir.
-Mutlak bir deger tavsiye etmek, ornegin "odak uzakligi 10mm olan bir mercek alin demek", teleskoplari birbirinden farkli oldugu icin herbir amator icin baska baska buyultme oranlarina denk gelecektir. Ama buyultme oranini goreceli kullanirsak (ornegin 40 kez gibi), o zaman herkes kendi teleskobuyla bu buyultmeyi saglayabilecegi mercekten soz edildigini anlayacak ve o mercegi alacaktir.+Mutlak bir değer tavsiye etmek, örneğin "odak uzaklığı 10mm olan bir mercek alın demek", teleskopları birbirinden farklı olduğu için herbir amatör için başka başka büyültme oranlarına denk gelecektir. Ama büyültme oranını göreceli kullanırsak (örneğin 40 kez gibi), o zaman herkes kendi teleskobuyla bu büyültmeyi sağlayabileceği mercekten söz edildiğini anlayacak ve o merceği alacaktır.
-Ornegin elinizde odak uzakliklari birbirinden farkli uc degisik teleskop olsun, ve "40 kez buyultme yapmak iyi olur" dersek, herbir teleskop icin degisik odak uzaklikli mercekler gerekir (asagidaki ilk sayi inc cinsinden teleskop capi, ikincisi gozmerceginin odak uzakligidir):+Örneğin elinizde odak uzaklıkları birbirinden farklı üç değişik teleskop olsun, ve "40 kez büyültme yapmak iyi olur" dersek, herbir teleskop için değişik odak uzaklıklı mercekler gerekir (aşağıdaki ilk sayı inç cinsinden teleskop çapı, ikincisi gözmerceğinin odak uzaklığıdır):
-4.25 inc - 11.3mm<br>+4.25 inç - 11.3mm<br>
-5.5 inc - 12.7mm<br>+5.5 inç - 12.7mm<br>
-8 inc - 30mm<br>+8 inç - 30mm<br>
-Tam tersine mercek icin mutlak bir odak uzakligini onerirsek, diyelim 
-20mm, o zaman yapilan buyultmeler farkli olacaktir (sayilari 
-yuvarliyoruz): 
-4.25 inc - 22.5 kez <br>+Tam tersine mercek için mutlak bir odak uzaklığını önerirsek, diyelim 20 mm, o zaman yapılan büyültmeler farklı olacaktır (sayıları yuvarlıyoruz):
-5.5 inc - 25 kez<br>+
-8 inc - 60 kez<br>+
 +4.25 inç - 22.5 kez <br>
 +5.5 inç - 25 kez<br>
 +8 inç - 60 kez<br>
 +
 +Gözmercekleri hakkında başlangıç bilgileri veren şu bağlantılara da bir bakmanızı tavsiye ediyoruz:
- +http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/Guide_to_Eyepieces.html
- +
- +
-Gozmercekleri hakkinda baslangic bilgileri veren su baglantilara da+
-bir bakmanizi tavsiye ediyoruz:+
- +
-http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/Guide_to_Eyepieces.ht+
-ml+
http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/3311076.html http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/3311076.html
http://www.spacegazer.com/eyepiece-basics-g.asp http://www.spacegazer.com/eyepiece-basics-g.asp
- 
- 
- 
***** devam edecek **** ***** devam edecek ****

Current revision

Piyasada amatör gökbilimcilerin teleskoplarında kullanacakları gözmercekleri o kadar çeşitlidir ki, hangisini alacağınıza karar vermek bazen çok güçleşir. Karar verirken göz önüne alacağınız özellik, hangi gözmerceğini hangi amaçla kullanacağınız olmalıdır. Tabi ki geniş bir yelpazade (değişik odak uzaklıklarında) bir mercek koleksiyonunuzun olması en idealidir.

Amatör gökbilimcilerin teleskoplarında kullanacağı gözmercekleri için dünyada üç standart boy mevcuttur:

  • Eski Japon standardı olan çapı 24.5mm olanlar (0.965 inç diye de geçer).
  • Amerikan standardı ve şu anda dünyada geçerli olan çapı 31.8mm olanlar (1.25 inç diye de geçer).
  • Nispeten daha yeni bir boy olan çapı 50.8mm olanlar (2 inç diye de geçer).

Bunun dışında, eskiden bazı profesyonel gözlemevlerinde 100mm çaplı gözmercekleri de kullanılmakta idi.

Gözmerceklerini teleskoptaki odaklayıcıya koyup baktığınız için, odaklayıcıların standartları da yukarıda sayıldığı gibi üç çeşittir.

Teleskoplarda büyültme oranı değil, birincil aynanın/objektifin büyüklüğü önemlidir. Ayna ne kadar çok büyük olursa, teleskop o kadar çok ışık toplar, ve hem daha sönük cisimleri görebilir, hem de birbirine yakın iki cismi ayırma gücü daha fazla olur. İlk teleskop alanların en çok hataya düştüğü konu büyültmenin çok önemli olduğunu sanmalarıdir.Bu nedenle herhangi bir gözmerceğinin ile kullanıldıklarında, büyültme oranını 2 ya da 3 kat arttıran barlow türü merceklerden ilk aşamada uzak durulmasını tavsiye ederiz. Amatörlerin görsel gözlem yaparken büyültmeye gerek duyduğu birkaç gökcismi vardır. Örneğin; Ay, gezegenler ve çift yıldızlar bunların başlıcalarıdır. Onun dışındaki her türlü gök cismi en iyi ya dürbünle, ya da az büyültme yapan bir teleskopla izlenebilir.

Bazı ATM yazışma listelerinde ya da kendin yap (DIY) makalelerinde, maliyeti azaltmak için teleskoplar için üretilen özel gözmercekleri yerine eski dürbünlerden çıkma merceklerin ya da mikroskop okulerlerinin teleskoplarda da kullanılabileceği yazar. Piyasada 18mm, 24.5mm (0.965 inç) ve 30.5mm gövde çaplarında ve başka boyutlarda mikroskop mercekleri bulunabilmektedir (http://www.microscope-store.com). Bu merceklerin üzerinde yazan büyültme orani, hangi mikroskopta kullanılıyorsa, onunla sağladığı büyültmeyi gösterir. Elinize bu tür bir mercek geçerse, onun odak uzaklığını bulmanız, böylece teleskobunuzda hangi oranda bir büyültme yaptığınızı anlamanız gereklidir.

Kullandığınız mercek basitse, bir elemanlı ya da birbirine yapıştırılmış iki elemanlı gibi, elinizdeki mikroskop gözmerceğini güneşe tutup, ışığını bir kağıda odaklayıp, merceğin odak uzaklığını rahatça ölçebilirsiniz.

Optiğin her alanında olduğu gibi, gözmerceklerinin odak uzaklığını hesaplamanın da formülleri vardır. Özellikle çok elemanlı (içinde birden fazla mercek bulunan) gözmerceklerinin odak uzaklığını hesaplamak için iki yöntem vardır; elinizdeki verilere göre bunları kullanıyorsunuz.

a) Birinci yöntem:
Elinizdeki gözmerceğinin içindeki herbir elemanın odak uzaklığını ve merceklerin birbirlerine olan uzaklığını bilirseniz 'efektif odak uzaklığını' şu sayfada anlatıldığı şekilde bulabilirsiniz: http://www.astronomyboy.com/eyepieces/epcalc.shtml

b) İkinci yöntem:
Pratik bir ölçüm yaparak ve iki formül kullanarak herhangi bir gözmerceğinin odak uzaklığını söyle hesaplayabilirsiniz:

Formül 1: Büyültme = Objektifin Çapı / Görüş Dairesinin Çapı

Formül 2: Büyültme = Objektifin Odak Uzaklığı / Gözmerceğinin Odak Uzaklığı

Burada ölçümünü yapacağınız değer Görüş Dairesinin Çapı'dır (diameter of exit pupil). Bunun ne olduğuna gelince, örneğin gündüz teleskobunuzu çok uzaktaki bir cisme doğrultup, gözmerceğini takip odaklayınca, biraz uzaktan baktığınızda gözmerceğinin size bakan tarafındakı ortadaki ışıklı dairedir (aynen dürbünlerde görünen daire gibi). Bunu hesaplamak için "dynameter" denilen bir alet kullanılır. Siz çok duyarlı küçük bir cetvel ya da benzeri başka bir cihaz kullanabilirsiniz.


Bu değeri ölçtükten sonra, büyültmeyi hesaplayabilirsiniz. Sonra da ikinci formüldeki değerleri yerlerine koyarak, gözmerceğinin odak uzaklığını bulabilirsiniz.

Bu yöntem ve konu hakkında aşağıdaki bağlantılar ilginizi çekebilir:
http://astro.umsystem.edu/atm/ARCHIVES/OCT00/msg00239.html
http://www.klhess.com/telecalc.htm
http://www.klhess.com/teleform.htm


Belli odak uzaklığındaki bir gözmerceği (üzerinde mm cinsinden yazılı olan sayıdan anlaşılır) değişik çap ve odak oranlı teleskoplarda değişik büyültmeler yapacaktir. O nedenle, amatör teleskoplarda kullanılacak 'genelde' tavsiye edilen büyültme oranlarından bahsedilir.

Mutlak bir değer tavsiye etmek, örneğin "odak uzaklığı 10mm olan bir mercek alın demek", teleskopları birbirinden farklı olduğu için herbir amatör için başka başka büyültme oranlarına denk gelecektir. Ama büyültme oranını göreceli kullanırsak (örneğin 40 kez gibi), o zaman herkes kendi teleskobuyla bu büyültmeyi sağlayabileceği mercekten söz edildiğini anlayacak ve o merceği alacaktır.

Örneğin elinizde odak uzaklıkları birbirinden farklı üç değişik teleskop olsun, ve "40 kez büyültme yapmak iyi olur" dersek, herbir teleskop için değişik odak uzaklıklı mercekler gerekir (aşağıdaki ilk sayı inç cinsinden teleskop çapı, ikincisi gözmerceğinin odak uzaklığıdır):

4.25 inç - 11.3mm
5.5 inç - 12.7mm
8 inç - 30mm


Tam tersine mercek için mutlak bir odak uzaklığını önerirsek, diyelim 20 mm, o zaman yapılan büyültmeler farklı olacaktır (sayıları yuvarlıyoruz):

4.25 inç - 22.5 kez
5.5 inç - 25 kez
8 inç - 60 kez


Gözmercekleri hakkında başlangıç bilgileri veren şu bağlantılara da bir bakmanızı tavsiye ediyoruz:

http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/Guide_to_Eyepieces.html

http://www.skyandtelescope.com/equipment/basics/3311076.html

http://www.spacegazer.com/eyepiece-basics-g.asp 


***** devam edecek ****
Retrieved from "http://atmturk.org/index.php/G%C3%B6zmercekleri_Hakk%C4%B1nda_Genel_Bilgi"