Foucault Testi: Nedir, Nasıl Yapılır? (***)
From :ATM Türk: Amatör Teleskop Yapımı
TELESKOP AYNASININ TEST EDILMESI
Aynanizin kaba ve ince asindirmasini takiben, cilalanmasini da bitirdikten sonra, aynann yuzeyi buyuk olasilikla kuresel bicimde olacaktir. Bundan sonraki asama ayna yuzeyini test ederek, ona tam bir kure bicimi kazandirmak ve en sonunda da parabol sekline getirmektir. Yuzeyin biciminin gercekten bir parabol seklinde olup olmadigini anlamanin en iyi yolu ayna uzerindeki degisik bolgelerin capini buyuk bir duyarlilikta olcmektir. Kuresel yuzeyin duzgunlugunu bulmak icin bolge olcumu yapilmaisna gerek yoktur. Basit sekilde bir golge olcumu yeterli olacaktir.
Ayna yuzeyini test etmek icin gerekli olan iki ana cihaz, aynanizi uzerine yerlestireceginiz bir raf (RACK) ile bir bicak-kenari test aletidir. Ayna rafi, aynanizin bir kenari uzerinde yan durmasini ve bicak-kenari test cihazina dogru bakmasini saglamakta kullanilacaktir. Bu cihazlar icin Stellafane ATM sayfalarinda guzel ornekler verilmis ve nasil yapilacaklari ayrintili sekilde anlatilmistir: http://www.stellafane.com/atm/atm_foucault_tester/atm_tester_plans_1.htm
Bicak-kenari test cihazi (kisaca test aleti), kabaca yanyana duran bir isik kaynagi ile 10-15 cm uzunlugunda ince bir aluminyum profilden olusmustur. Burada aciklanan test yonteminde yuzunuz aynaya dogru baktiginiz dusunuldugunde, isik kaynaginiz saginizda, bicak-kenari ise solunuzda kalacak sekilde yerlestirildigi ongorulmustur. Isik kaynagi icin, 10 watt’lik kucuk bir ampulu (tercihen uzeri beyaz boyali, filamenti gorunmeyen) bir tahta takozun uzerine tutturup, ustlerine de bir teneke kutu gecirilmis bir duzenek kullanabilirsiniz. Boylelikle isik kaynaginiz bir deniz fenerini andiracaktir. Teneke kutunun ust tarafinda, ampulun hizasina gelen yerde bir delik ve bir yarik acacaksiniz. Delik, yarim cm capinda bir daire olabilir. Yarik ise, deligin ornegin 90o uzagina en fazla birkac mm genisliginde ve 1-1.5 cm uzunlugunda olacak sekilde acilmalidir. Ancak bu yarigin tam islev gorebilmesi icin, onun onune ve teneke kutunun icine yerlestirilmek uzere keskin yuzeyleri yanyana getirilmis iki adet eski tur jilete gerek duyacaksiniz. Jiletler arasindaki aciklik en fazla 0.5 mm olmalidir.
Ayna testi icin cok zaman harcayacaginizi goz onunde tutarak, bu islemi oturarak yapmaniz rahatiniz acisindan onemli bir noktadir. Bu nedenle, gerek ayna rafini, gerekse test aletini bir sandalyeye oturduktan sonra goz hizanizda olacak sekilde yerden yukarida yerlestirmeye ozen gosterin. Test sirasinda cihazlarin sallanmamasina ve olcum yapacaginiz odada esinti olmamasina dikkat edin.
Ayrica, test sonuclarinizi kaydetmek icin, test aletinin arkasinda bir ucayak uzerine tuturulmus 35mm ya da sayisal bir fotograf makinesi yardimiyla fotograf cekebilirsiniz.
TEST ALETLERININ YERLESTIRILMESI
Once test aletinizi bir sandalyeye oturduktan sonra goz hizanizda olacak sekilde bir tezgahin uzerine yerlestirin. Hemen arkasina siyah kartondan bir perde koyun. Daha sonra ayna rafini, aynanin ortasi isik kaynaginizla ayni duzeyde olacak sekilde test aletinizin karsisina ve aynanin odak uzakliginin iki kati uzakligina getirin. Isik kaynaginizi kapatan teneke kutuyu, uzerindeki daire delik aynayi gorecek sekilde dondurun. Sonra, olcumu yapacaginiz odadaki isiklari tamamen sondurun. Gozleriniz karanliga alistiktan sonra, isik kaynaginizdan cikan isigin aynada yansidiktan sonra siyah perdede olusturdugu daire seklindeki goruntuyu sececektir. Bu goruntuyu mumkun oldugunca netlestirmek icin ayna rafini ileri geri oynatabilirsiniz. Ayrica, goruntunun isik kaynaginiz ile ayni duzeyde olmasinda ozen gosterin. Daha sonra test aletinizin arkasina oturun ve siyah karton perdeyi kaldirin. Isik kaynaginizin aynada yansimasini goreceksiniz. Teneke kutuyu ince yarik aynaya bakacak sekilde dondurun. Odadaki isiklari hafifce acabilirsiniz, test sirasinda odada los isik olmasi gerekecektir. Artik aynanizi test etmeye baslayabilirsiniz.
BIRAZ DA TEORI
--- devam edecek ---
YARARLANILAN KAYNAKLAR
- All About Telescopes; Brown, Sam; Edmund Scientific; 1967, New Jersey, USA; ISBN 0-0013223113-6
- How to Make a Telescope; Texereau, Jean; Willmann-Bell; 1984, Virginia, USA; ISBN 0-0943396-04-2
